آنالیز اسپرم

آزمایش آنالیز اسپرم نه تنها قدرت بارور ساختن را ارزیابی میکند، بلکه برای پیگیری جراحی 

رضایت بخش واریکوسل و وازکتومی نیز کاربرد دارد. برای آنالیز اسپرم بایستی پس از سه روز از 

خودداری جنسی، نمونه جمع آوری گردد. خودداری طولانی تر با حجم زیاد مایع و کاهش تحرک 

اسپرمها همراه است. قبل از تهیه مایع باید تخلیه مثانه صورت گیرد و نمونه تهیه شده تا یک ساعت 

پس از جمع آوری و نزدیک به دمای بدن به آزمایشگاه ارسال گردد. برای ارزیابی بایستی نتایج دو 

نمونه که به فاصله ی ۲ تا ۳ هفته ای آزمایش می شود را مورد آنالیز قرار داد. برای لقاح خارج از رحم 

 (IVF)میبایستی اسپرم زنده در فاصله یک ساعت از پلاسمای مایع منی جدا گردد زیرا پلاسمای 

مایع ممکن است اثر بازدارندگی روی باروری داشته باشد.

برای دستیابی به نتایج واقعی، تمام حجم نمونه بایستی جمع آوری شود. امتحان ماکروسکوپی بایستی 

بعد از ۲۰ دقیقه از آب شدن مایع در حرارت اتاق صورت گیرد. نیمه ژله ای بودن مایع پس از این 

مدت بیانگر ترشح ناکافی آنزیم از غده پروستات است. رنگ مایع چنانچه زرد باشد ممکن است گویای 

سلولهای چرکی و رنگ قرمز قهوهای نشانه خونریزی در سمینال وزیکول است.

PH طبیعی مایع بین 2/7 الی 8/7 است و باالتر از ۸ مطرح کننده عفونتهای پروستات، سمینال 

وزیکول یا اپیدیدیم است، درحالیکه PH زیر ۷ گویای مخلوط شدن مایع با ادرار و یا انسداد در 

مجاری ترشحی است و یا اینکه نمونه به طور عمده از ترشحات پروستات سرچشمه گرفته است. برای 

ارزیابی تراکم، تحرک و آگلوتیناسیون اسپرم، حدود 8 میکرولیتر از مایع را با لامل ۲۲ در ۲۲ پوشانده 

و زیر میکروسکوپ با صفحه گرم مطالعه میکنیم؛ زیرا سرعت حرکت اسپرم وابسته به دما است. برای 

شمارش اسپرم از هماسیتومتر یا آنالیزور استفاده میشود و محدوده شمارش طبیعی آن ۲۰ تا ۵۰

میلیون در سیسی با حجم ۲ تا ۵ سیسی است.

حداقل بایستی ۵۰ درصد از اسپرمها متحرک باشند. حرکت پیشرونده سریع دارای رتبه ۴ ،حرکت 

کند دارای رتبه ۳ و حرکتهای پهلو به پهلو و سرگردان و به دور خود دارای رتبه ۲ و ۱ و رتبه صفر

برای مواردی است که حرکتی مشاهده نگردد.

چنانچه تحرک اسپرمها کمتر از ۵۰ درصد باشد میتوان با رنگ آمیزی ائوزین Y و رنگ زمینه 

نیگروزین اسپرمهای مرده را از زنده جدا ساخت، زیرا اسپرمهای مرده رنگ گرفته و اسپرمهای زنده رنگ را از خود دور می کنند.

چنانچه نمونه فاقد اسپرم بود بایستی حتما  از ته نشین شده مایع 

سانتریفیوژ شده برای مشاهده اسپرم در زیر میکروسکوپ کمک گرفت که در این حالت در صورت 

مشاهده نشدن اسپرم از واژه seen sperm No یا azoospermia استفاده میگردد.

آگلوتیناسیون اسپرمهای زنده در یک آرایش تکرارپذیر در نمونه از قبیل به هم چسبیدن سرها به 

یکدیگر یا دمها به یکدیگر یا آگلوتیناسیون سر به دم و یا مخلوطی از این آرایشها بیانگر ناباروری 

ایمونولوژیک است.

شیوه ی آگلوتیناسیون بایستی گزارش گردد تا از جمع شدن اسپرمها به یکدیگر که ناشی از عفونتهای 

میکروبی است و یا جمع شدن به دور لاشه های سلولی که آرایش غیراختصاصی دارند، افتراق داده 

شود. وجود سلولهای گرد در نمونه اسپرم نشانگر سلولهای اسپرم نارس یا لکوسیت است. سلولهای 

نارس اسپرم به صورت گرد با یک تا دو هسته فشرده نمایان میشوند ولی لکوسیتها کوچکترند و 

نسبت هسته به سیتوپلاسم کمتری دارند. با رنگ آمیزی پروکسیداز میتوان سلولهای نارس اسپرم 

را از لکوسیت جدا کرد. چنانچه در نمونه مایع، اسپرم مشاهده نشد، بایستی اقدام به انجام تست 

فروکتوز کرد تا اطمینان حاصل شود که مایع از مجاری سمینال وزیکول است، همچنین یک نمونه 

ادرار را پس از خارج شدن مایع منی آنالیز نمود که در صورت مشاهده شدن اسپرم در ادرار مربوط 

به بازگشت اسپرم به مثانه (Retrograde )است.

مورفولوژی اسپرم پیش بینی کننده مهم باروری است، به طورکلی بیشتر از ۵۰ درصد از اسپرمها 

بایستی مورفولوژی نرمال داشته باشند. مورفولوژی غیرطبیعی ممکن است در دم، قطعه میانی یا 

سر اسپرم مشاهده شود. اندکس تراتوزواسپرمیک (Teratozoospermic) به میانگین نقص در هر 

اسپرم اشاره میکند و از یک تا سه متغیر است؛ برای مثال عدد ۳ بیانگر این است که به طور متوسط 

هر اسپرم ناقص دارای سه نقص است. بیشتر از ۱۴ درصد مورفولوژی نرمال بیانگر باروری خوب و بین ۰ تا ۳ احتمال عدم توانایی باروری را مطرح میکند. تغییرات وسیع در اندازه cap acrosome از ویژگیهای غیرطبیعی اسپرم است. 

یک آکروزوم کمتر از یک سوم سطح سر اسپرم و نگهداری قطره سیتوپلاسمی بیشتر از نصف اندازه 

سر اسپرم و یک دم کوتاهتر از ۴۵ میکرومتر به عنوان اسپرمهای غیرطبیعی شناخته میشوند. ارتباط 

چشمگیری بین سایز آکروزوم و حاملگی وجود دارد. از شناسایی آنتی بادی علیه اسپرم از جنس IgA و IgG برای تشخیص ناباروری ایمونولوژیک استفاده میشود. یادآوری میشود که عفونت دستگاه ادراری اثرات زیان باری روی اسپرم دارد، برای مثال 

عفونت با میکروب ای کولی موجب آگلوتیناسیون و عدم تحرک میگردد. اتصال ایکولی به اسپرم از 

طریق قند مانوز صورت میگیرد.